چیستی انسان و چگونگی تبیین خلافت الهی در اندیشه ابن‌تیمیه

ابن‌تیمیه را می‌توان پدر فکری سلفیه دانست؛ به همین دلیل دیدگاه‌های وی، از جمله درباره چیستی انسان و مسئله خلافت الهی او، اهمیت دارد. او با استناد به قرآن و روایات، انسان را متشکل از روح و جسم می‌داند که بخش اصلی وجودش روح او است که موجودی قائم بنفسه، حادث و مخلوق است. ابن‌تیمیه که در معرفت‌شناسی، ظاهر‌گرا و در هستی‌شناختی، حس‌گرا است، به شدت بر فلاسفه، منطقیان و عرفا و مبانی آنان می‌تازد و نگاهی کاملاً مادی و زمینی به انسان دارد. در آثار وی انسان موجودی کاملاً زمینی است که قدرت هیچ تأثیر و دخل و تصرفی در این عالم را ندارد. علاوه‌ بر ‌‌‌این، از آنجا که وی برای محافظت بر توحید ربوبی، هرگونه مماثلت و تشابه در صفات خداوند و انسان را نفی می‌کند، نمی‌تواند خلافت الهی آدمی را بپذیرد. این نگاه ابن‌تیمیه به انسان، زمینه‌ساز سایر نظریات و فتاوای وی می‌شود. در اندیشه او، زیارت و استعانت و توسل به انسان صالح نه‌تنها جایز نیست، بلکه شرک و متناقض با توحید عبادی است. در این پژوهش با روش کتابخانه‌ای و با رویکرد تحلیلی ـ توصیفی، از مکتوبات به جا‌مانده از ابن‌تیمیه مدد جسته‌ایم تا به دو پرسش پاسخ دهیم: در نگاه ابن‌تیمیه، انسان چه حقیقت و ماهیتی دارد؟ با توجه به این ماهیت، ابن‌تیمیه مسئله خلافت الهی انسان را چگونه تبیین می‌کند؟